ESPERANDO O LEITEIRO. XOSÉ NEIRA VILAS

Esperndo o leiteiro é a última obra de Xosé Neira Vilas, conta a historia dun xove campesiño de dezanove anos que deixa a aldea e vai a Santiago para logo dirixirse a Vigo e embarcar no Río Tunuyán rumbo a Bos Aires. Perde o coche de liña porque  a despedida da familia resultou máis longa do previsto, e, tras andar sete quilómetros a pé, atópase no Empalme, unha encrucillada de camiños, agardando o leiteiro para que o leve. Non está só, acompáñano Manuel e o seu fillo Antolín e Emilia. O leiteiro non chega e eles seguen agardando.

O protagonista, mentres agarda, lembra o seu pasado. Acórdase da casa pobre na que naceu, das historias da súa avoa, das explicacións que o seu avó lle deu sobre todo o relaciondo co mundo rural, da relación que tivo cos seus irmáns pequenos e os seus amigos, dos seus amoríos con Aurora, dos seus medos, das súas ilusións... Pero xa  tomou a decisión de emigrar a Bos Aires e non pensa recuar, ten que loitar.

Nas páxinas 101-102 podemos ler:  

E recordas agora eses días que foron todos os que caben en dezanove anos. Tentas rachar co pasado, inda recente, pero non vas esquecelo. E agora vaste, e nin sequera sabes moi ben por que te vas. Tes lido, o pouco que puideches ler, tes recibido algunha carta de lonxe. Estás encariñado cos teus, co teu mundo e ata cos animais da casa. Cos amigos que antes foran de xogos e agora eran de romarías, estás encariñado coas árbores, cos montes, co río, es un anaco de todo isto, un anaco que se ceiba voluntariamente, porque te ves na aldea como un cortizo, un piollo na costura, unha anguía entalada por un seixo; e queres voar, crebar a casca deste ovo que te couta, abrirte ó mundo, gañar a túa mantenza e gañar o teu destino, poñerlle o peito e a cabeza ó que veña, e rachar para adiante, ver outras terras, outras xentes, outros camiños, apandar co que apareza, co que atopes, a terra é de todos e ti tes dereito como teñen os demais a rolar nela … Así que fai de conta que es unha semente de loureiro disparada por un tiratacos, que non sabes onde vai dar, pero vai, lisca e se tes contratempos, dificultades, atura ou loita, pero non recúes nunca.

A obra é un monólogo sen pausas. Son cento oito páxinas nas que non hai capítulos e tampouco puntos e á parte. O mundo que aquí se presenta  é o mundo da aldea de mediados do século XX, un mundo que, segundo o meu parecer,  xa se perdeu ou se está perdendo pero que podemos coñecer da man de Neira Vilas.

Cando lin esta novela lembrei o conto VIDRO E SOL, un dos vinte contos da obra XENTE NO RODICIO de Neira Vilas.

Quero que vós, os meus alumnos,  me digades porque puiden lembrar ese conto. Con só lelo e ler un anaquiño da obra Esperando o leiteiro, ides sabelo.

VIDRO E SOL

Eran arredor das once da mañán. O sol pelaba a máis non dar. Un sol de agosto, que proía nos ollos e na gorxa. A campía estaba murcha, amarelada. Alfredo camiñaba paseniño. Descalzo, sobor do chao quente. Tras del quedaba, dibuxado no pó, o renque das pasadas curtas.

Todos os días a mesma andaina. Unha légoa ben chea de camiño. E unha botella de leite morno, acabado de muxir. Todas as mañás o mesmo pelengrinaxe. Sería quen de avantar por vieiros e camposas cos ollos pechados, sin medo a perderse.

Tivera que deixar a escola pra atender ese trafego. Dáballe súa nai un codelo cada mañán, e sin outro amparo botaba pés ó camiño. Todo para levarlle aquel gurrucho de leite mal pagado a don Pedro, o feirante.

A lapra do sol atafegaba ó pequeño Alfredo. Caíalle o suor polas fazulas. Non podía máis. Sentóuse na beira do camiño, ó pé dun carballizo. As follas estaban quedas; coma se non eisistise o aire. Todo semellaba morto. Alfredo déuse a cavilar. Pensou na “Bermella” mal mantida, e no pouco que pagaba o miserento don Pedro. Pensou na escola deixada, e no caldo augacento, mantenza pobre de todos os días. E pouco a pouco foi achegando contra de sí a botella de vidro escuro. Miróu darredor, coma se ventase algo, e comenzóu a beber. O corazón latexáballe apresa. Cando romatóu, colléu a botella polo bico e guindóuna. Esfachicóuse ó bater nos croios que había perto. Os seus anacos relocían agora coma espellos, debaixo do sol. Un tabao pasóu pola beira do rapaz. Alfredo foise deitando sobor da herba murcha. E quedóuse durmido ó pé do carballizo.

 

Encrucilladas. Xente no rodicio. Xosé Neira Vilas. Editorial Galaxia. 1980.

ESPERANDO O LEITEIRO

O leite era pouco porque pouca era a mantenza. E ás veces inda había necesidade de vendelo, e ti ías a unha legua de camiño á casa daquel forasteiro gordo, que lle dicían o vixilante, porque tiña que ver coas obras do tren, para levarlle un cuartillo, só un cuartillo, polo que vos daba case nada, e un día doícheste de ti mesmo e da túa xente, e da miseria de ter que vender o que se necesitaba na casa, sentácheste no camiño, ó pé dun carballo, bebiches o leite que levabas e esfachicaches a botella contra unha peneda. Botaches de conta que algún día hai que arrepoñerse, aínda que non sabías contra quen. E aquel vidro feito cachizas relucindo ó sol sobre a herba do monte, era como unha vinganza persoal, un desafogo en contra da inxustiza de ver que uns botan por ela e outros sobreviven coma o piollo na costura ou coma tres nun zoco, troño, como dicía o padriño, que todo é caineza. Aqueles vidros no chan eran tamén unha protesta a nome daquelas vaquiñas esfameadas que nos daban ese chisco de leite que inda era un milagre que o tivesen. (Páxinas 59- 60)

Esperando o leiteiro. Xosé Neira Vilas. Editorial Galaxia. 2012.

ACTIVIDADES.